طرح اروپا برای دور زدن تحریم‌های ایران چگونه عمل می‌کند؟

• طرح اتحادیه اروپا به طور مشخص چیست؟

وزرای خارجه سه کشور عضو اتحادیه اروپا؛ آلمان، فرانسه، بریتانیا همراه روسیه و چین توافق کردند که سازوکار جدیدی برای تسهیل روابط تجاری مجاز شرکت‌های اروپایی با ایران ایجاد کنند که بتواند تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران را دور زند. آمریکا تصمیم دارد با تحریم‌های اقتصادی خود علیه ایران مانع تجارت این کشور با سایر کشورهای جهان شود.

قرار است یک نهاد حقوقی-مالی جدید ایجاد شود که امکان انجام معاملات مالی بین ایران و شرکت‌های نفتی و سایر فعالیت‌های تجاری را فراهم کند.
اداره فعالیت‌های خارجی اتحادیه اروپا (EEAS) می‌گوید در حال تهیه معیار‌های مورد نیاز برای تشکیل این نهاد است تا "اجرای کامل و موثر توافقنامه ایران را تضمین ‌کند".

بنا بر داده‌های EEAS، نهاد جدید یک سیستم جدید پرداخت برای کمک "به شرکت‌های اروپایی مایل به ادامه تجارت با ایران" است که تأثیر تحریم‌های آمریکا را که ممکن است شامل آنها شود "مطابق با قوانین اتحادیه اروپا کاهش می‌دهد".

سال ۲۰۱۷ میلادی اروپا پس از چین بزرگترین شریک تجاری ایران بود.

• "ساز و کار ویژه"چگونه عمل می‌کند؟

برخی از تحلیلگران پیشنهاد می‌کنند که این ساز وکار یک سیستم مبادله مالی باشد که به شرکت‌ها اجازه دهد بدون استفاده از سوئیفت، جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی، با ایران همکاری کنند.

در این سیستم قرار است به یورو معامله ‌شود تا شامل تحریم‌های آمریکا بر معاملات ایران به دلار نشود.

این سیستم بر خلاف سوئیفت که درسطح بین‌المللی قابل پیگیری است تنها در اختیار اروپاست و مقامات آمریکایی نمی‌توانند معاملات آن را پیگیری کنند.

برخی از دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند عملکرد این سازوکار مشابه سیستمی است که اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد برای تجارت با ایران به کار گرفته بود و شامل معامله پایاپای کالا می‌شد.

کارشناسان فنی اتحادیه اروپا قرار است به زودی برای روشن شدن جزئیات دقیق این سازوکار دیدار کنند.

• کمپانی‌های بزرگ اروپایی هم از "ساز و کار ویژه"استفاده می‌کنند؟

در مرحله تئوری آنها هم امکان استفاده از این سازوکار را دارند. هر چند برخی از کارشناسان تردید دارند که کمپانی‌هایی مانند زیمنس یا توتال که نگران معاملات خود با آمریکا هستند، از این امکان استفاده کنند. این دو کمپانی پیشتر اعلام کردند که همکاری خود با ایران را متوقف می‌کنند.

رالف موتسنیش سخنگوی امور خارجه فراکسیون سوسیال دموکرات‌های آلمان (SPD) چهارشنبه، چهارم مهر به شبکه رادیویی "دویچلند فونک" گفت که گمان نمی‌کند شرکت‌های بزرگ آلمانی از "ساز و کار ویژه" استفاده کنند چون از تنش تجاری با آمریکا پرهیز می‌کنند.

با این حال او پیش‌بینی کرد که شرکت‌های متوسط و کوچک ممکن است به استفاده از این سیستم علاقمند باشند .

حال این گمانه‌زنی قوت گرفته است که کمپانی‌های بزرگ اروپایی ممکن است با توسل به شرکت‌های متوسط از این "ساز و کار ویژه" برای ادامه همکاری خود با ایران استفاده کنند.

• "ساز و کار ویژه" می‌تواند از شرکت‌های اروپایی به اندازه کافی حمایت کند؟

اتحادیه اروپا، چین و روسیه به روشنی باور دارند که "ساز و کار ویژه" کارآمد است. این سیستم موازی با "مصوبه مسدود کننده‌" بروکسل عمل می‌کند که به شرکت‌های اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد که در صورت متضرر شدن از تحریم‌های آمریکا از خزانه داری ایالات متحده شکایت کنند. البته قدرت مصون‌ساز این مصوبه برای شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا، هنوز در عمل روشن نشده است.

• واکنش چه بوده است؟

بعضی تحلیلگران می گویند طرح اتحادیه اروپا برای حفط مبادلات تجاری خود با ایران سمبلیک است و هدف آن تأکید بر مخالفت اروپا با خروج یک‌جانبه واشنگتن از توافق اتمی با ایران است. برخی دیگر این طرح را غیرقابل اجرا می‌دانند و می‌گویند مقامات اتحادیه اروپا که این نهاد "ساز و کار ویژه"را تأسیس می‌کنند و بانک‌هایی که معاملات آن را اداره می‌کنند هم، ممکن است تحت تحریم‌های آمریکا قرار گیرند.

مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا تأکید کرده است که از تصمیم اتحادیه اروپا عمیقأ دلسرد شده است. او به اروپا هشدار داده است: «با حفظ درآمدهای رژیم ایران شما جایگاه ایران به عنوان نخستین کشور حامی تروریسم را تثبیت می‌کنید.» جان بولتون، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا نیز تأکید کرده است که واشنگتن "قصد ندارد اجازه دهد تحریم‌های آمریکا توسط اروپا یا هر کشور دیگری دور زده شوند ".

با این حال، هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل به خبرنگاران گفت که "اتحادی قوی" با ایران برای به حداقل رساندن تاثیر تحریم‌های آمریکا وجود دارد.